A'dan Z'ye BİLGİSAYAR
TEMEL BİLGİSAYAR KULLANIMIBilgisayar verilen bilgileri belirli programa göre işleyen, saklayabilen gerektiği zaman yeniden kullanmamıza imkan tanıyan elektronik bir alettir.Evlerimizde ve iş yerlerimizde iş amaçlı veya kişisel olarak kullandığımız masa üstü bilgisayarlar PC (Personal Computer = Kişisel Bilgisayar) olarak adlandırılır. Ayrıca yine kişisel olarak kullanılabilen taşınabilir, çanta şeklinde bilgisayarlar da vardır. Bunlar da NOTEBOOK veya LAPTOP(Dizüstü) olarak adlandırılır. Bu ders notlarında PC türü bilgisayarlar anlatılacaktır.
Bilgisayar 2 ana unsurdan oluşur :
1- Donanım (Hardware)
2- Yazılım (Software)
1- Donanım: Bilgisayarın fiziksel yapısını ifade eder. Fiziksel yapı sadece bir metal yığınıdır. Kısaca gözle görebildiğimiz elle dokunabildiğimiz parçalardır.
2- Yazılım(Software): Bilgisayardaki kullandığımız her türlü programlara YAZILIM denir. Donanımı kullanmak için gerekli programlardır. Bilgisayarın nasıl çalışacağını söylerler. Elle tutulmazlar. Belirli bir işlemi yapmak üzere bilgisayara kurulurlar . Bilgisayara yüklenen her türlü program yazılımdır. Örneğin: İşletim Sistemi(Windows 98/XP), kelime işlemci (Microsoft Word ) programları, Microsoft Excel , Winamp(MP3 müzik dinlemek için kullanılan program), Winzip (Dosya sıkıştırma programı), oyunlar birer yazılımdır.
Yazılım 2 kısım’a ayrılır.
a-) Sistem Yazılımı: Temelde bilgisayarı çalıştıran ve donanımların birbirleriyle haberleşmesini sağlayan yazılımlardır. Bu tür yazılımlar olmadan bilgisayarı çalıştırabilmek mümkün değildir. Sistem yazılımlarını 3 gruba ayırabiliriz.
• BIOS: Anakartta bir çipte yüklü olan küçük bir programdır, ancak bilgisayarın çalışmasında önemli bir rol üstlenir. Bilgisayarın açılışında çalışma ortamlarını ve bilgisayarı testten geçirir. Kendisine daha önceden yapılmış olan ayarlar doğrultusunda bilgisayarın donanımlarını testten geçirir. Bilgisayarın kontrolü için gerekli olan giriş birimlerinin (klavye ve farenin) bağlı olup olmadığını, sistemde ne kadar RAM olduğunu, RAM’lerin sağlam olup olmadığını kontrol eder. Daha sonra ise saklama birimlerini algılayarak işletim sistemi bilgilerini nereden alacağını denetleyen BIOS, eğer bir sorunla karşılaşırsa hemen kullanıcıyı uyararak gerekli düzeltmelerin yapılmasını ister. Daha sonra kendisine kaydedilmiş olan sıra ile saklama birimlerinde işletim sistemini arar bulur ve yükleyerek bilgisayarı çalışır duruma getirir. (Ayarlar değiştirilmediği takdirde BIOS, işletim sistemini sırası ile önce diskette, sonra sabit diskte, en son olarakta CD-ROM’da arar).
• İşletim Sistemi: Kullanıcıların amaçlarına uygun olarak seçilerek bilgisayara yüklenen yazılımlardır. Bugün kullanılan kişisel bilgisayarların çoğunda Microsoft firmasının ilkini 1985 yılında (1.0) çıkarttığı Windows işletim sistemi kullanılmaktadır. Windows ile birlikte bilgisayar kullanımı uzmanların tekelinden çıkmış ve artık günümüzde neredeyse her evde televizyon veya buzdolabı gibi standart olmuştur. İşletim sistemleri, kullanıcının isteklerini bilgisayara, bilgisayarın gereksinimlerini kullanıcıya sunan arabirimlerdir. Bilgisayarlar birazdan açıklanacak olan uygulama yazılımları olmaksızın çalışır, ancak işletim sistemi olmadan çalışamaz. Örneğin Windows 95/98/2000/XP işletim sistemi gibi.
• Sürücüler: Bir anlamda donanımların kendilerini işletim sistemine tanıtmak için kullandıkları kimlikleridir diyebiliriz. Her donanımın kendisini Windows ortamında çalıştırabilmek için Windows altındaki “Drivers” klasörüne kopyalamak zorunda olduğu sürücüleri vardır. Bu sürücüler ilgili donanımın kutusunun içindeki bir Disket veya CD içersinden bilgisayara yüklenir. Sürücüler yüklenmezse o donanım çalışmaz. Örneğin yeni aldığınız bir ses kartını bilgisayarınıza taktığınızda Windows bu donanımı tanımıyorsa, aldığınız ses kartı ile birlikte gelen sürüleri bilgisayarınıza yüklemek zorundasınız.
b-) Uygulama Yazılımı: Programcının bir problemi çözümü için herhangi bir programla dili ile yazdığı programlardır. Kullanıcının amacına göre bilgisayara yüklenen ve işletim sistemi tarafından çalıştırılan yazılımlardır. Uygulama yazılımlarını da kendi aralarında 2 ye ayırabiliriz.
Özel Yazılımlar: Bunlar tek bir amaç için yazılmış programladır. Örneğin Paint yazılımı bilgisayarda yalnızca çizim yapmak için kullanılır. Paint ile müzik dinlemek mümkün değildir. Winamp ile müzik dosyaları çalıştırılır. Winamp bir ortam yürütücü programdır.
Paket Yazılımlar: Birden çok iş gören, yada birden fazla programı bünyesinde barındıran yazılımlardır. Bunlara en güzel örnek Microsoft Office program paketidir. Word (Kelime İşlemci), Excel (Hesap Tablosu), Access (Veri Tabanı), Powerpoint (Sunu hazırlama), Outlook (E-mail yönetimi) programlarını bünyesinde bulundurarak bilgisayarı ofisinde kullanan kişilerin her türlü ihtiyacına cevap vermektedir.
Günümüzde kullanılan hemen her PC’de aşağıdaki DONANIM’lar standart olarak bulunması gerekir :
Anakart (Mainboard) PC nin diğer tüm parçaları anakart üzerine takılır. PC nin içindeki tüm veri akışını düzenleyen, diğer bileşenler arasındaki koordinasyonu sağlayan parçadır.
Kasa Anakart ve diğer tüm iç donanım aygıtları kasa içine monte edilir.
İşlemci (CPU) PC nin beynidir. Yapılacak her işleme o karar verir ve bununla ilgili diğer aygıtları yönlendirir.
Bellek (RAM, ROM) Kayıtlı programları ve belgeleri açtığımız ve üzerinde çalıştığımız aygıttır.
Sabit Disk (Harddisk) C: Programlarımızı ve belgelerimizi kalıcı olarak tuttuğumuz standart bilgi saklama aygıtıdır.
Ekran kartı Monitörün görüntü kablosunun takıldığı aygıttır. Monitörün görüntü kalitesi buna bağlıdır.
Monitör PC nin standart çıkış birimidir. Monitörün boyutu, düşük radyasyonlu ve titreşimsiz olma özelliği önemlidir.
CD-ROM sürücüsü Artık bir çok program CD ye yüklenerek dağıtıldığı için, PC lerin vazgeçilmez bir aygıtı haline gelmiştir. CD leri okumaya yarar.
Ses kartı Bir çok programda ses unsuru da kullanılmakta olduğu için her PC de kullanılmaktadır.
Disket sürücüsü(Floppy disk driver) Disketler küçük ve çabuk bozulabilen bilgi saklama aygıtları olmakla birlikte halen ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle her PC de bir disket sürücüsü bulunmalıdır.
Klavye PC nin standart bilgi giriş aygıtıdır.
Mouse(Fare) Windows’un kullanılmaya başlaması ile vazgeçilmez hale gelen bir aygıttır.
Bunların dışında bir PC’ye aşağıdaki donanımlar isteğe bağlı olarak ilave edilebilir
Faks/Modem Günümüzün popüler dünyası olan Internet’e bağlanmak için gerekir.
DVD-ROM Sürücü CD-ROM teknolojisinin bir üst kuşağıdır. Yüksek kapasiteli olduğundan daha çok film yüklemek için kullanılır.
Ağ kartı PC leri yerel ortamda birbirine bağlamak için kullanılır.
Tarayıcı Resim veya yazıları tarayarak bilgisayar ortamına aktarmak için kullanılan bir aygıttır.
Yazıcı Bilgisayarda elde edilen yazı, resim gibi çeşitli bilgileri kağıda dökmek için kullanılır.
Portlar(Bağlantı noktası)
Anakartın dış donanım aygıtları ile iletişimini sağlayan kapılardır.
2- İşlemciler (CPU, Central Processing Unit- Merkezi İşlem Birimi)
İşlemci ya da Mikroişlemci olarak adlandırılan bu aygıt tüm sistemin beynini oluşturur. Yapılacak işlerle ilgili tüm komutları işlemci verir. Dünyada işlemci üreten az sayıda firma vardır. Bunlardan Intel en yaygın kullanılan işlemci markasıdır. Bunun yanında son yıllarda Amd marka işlemciler de Intel ile rekabet edebilmektedir. Günümüzde en yaygın olarak Pentium IV işlemciler kullanılmaktadır.
3- BELLEK(Hafıza,Memory)
Günümüzde 2 çeşit bellek türü bulunmaktadır. Bunlardan birincisi ROM (Read Only Memory). Temel olarak sadece okunabilen bir bellek türü olan ROM, üzerindeki bilgiler kalıcıdır, ve genelde çok gerekli olan bilgiler saklanır. İkincisi ise RAM (Random Access Memory), üzerindeki bilgiler kalıcı değildir. Bilgisayarlar bilgilerin geçici olarak tutulması için RAM’ı kullanır. Üzerindeki bilgiler saniyede birçok kez yazılabilir ve okunabilir. Bilgisayardan elektriği kestiğiniz zaman üzerindeki bilgiler silinir.
Windows’ta Görüntü Ayarlarını değiştirme:
Görüntü ile ilgili renk ve çözünürlük değerlerini değiştirmek için; Masaüstünde fareye sağ klikleyinEn alttaki Özellikler seçeneğine girin Görüntü Özellikleri penceresinde Ayarlar sekmesine geçin Aşağıda resmi görülen ekranda renk ve çözünürlük değerlerini isteğe bağlı değiştirin
Sabitdisk Sürücü (Harddisk Drive) C:
Sabit disk sürücü, bilgisayarın bilgi depolamak için kullandığı en temel birimdir. Sabit disk kapalı bir kutu içinde bilgisayarın içinde bulunmaktadır. Sabit disk, merkezlerinden geçen bir mil üzerine üst üste yerleştirilmiş plaklara benzer. Bu plaklar mil ile beraber belirli bir hızda dönerler ve bu sırada okunurlar veya üzerlerine yeni bilgiler yazılır. Erişim hızı ve kapasitesi yüksektir.
Sabit disklerin kapasitesi ne kadar büyük olursa o kadar çok bilgi saklanabilir. Sabit diskler zamanla dolar. Bazı dosyaları silmek gerekir. Silinecek dosyaları rastgele seçmemek; bilinçli olarak yapmak gerekir. Bazı dosyalar yedeklendikten sonra silinebilir. Bazı dosyalar sıkıştırma programları ile sıkıştırılarak daha az yer kaplamaları sağlanır.
Sabit diskler C: harfiyle temsil edilirler. Diğer sürücüler varsa bu harfleri izler. Örneğin, ikinci bir harddisk ya da harddiskin ikinci bölümü varsa D: 'dir.
İlk üretildiğinde 10 Megabyte olan harddisk kapasitesi bugün kullanılan programların giderek daha çok kapasite ihtiyacı doğurmasından dolayı oldukça artmıştır. 40 Gb’tan 200 Gb’a(yaklaşık 200.000Mbyte yapar) kadar kapasitesi olan harddiskler PC lerde kullanılabilmektedir.
Sabitdiskin kapasitesini şöyle düşünebiliriz. Bir MP3 şarkısı yaklaşık 3 Mbytelık yer kaplar. 200Gb diskimiz varsa yaklaşık 200.000 Mb dır. Bu da şu anlama geliyor bu diske yaklaşık 70.000 tane MP3 şarkısını sığdırabiliriz.
Veya Bir VCD film 2 CD den oluşuyor(2 CD=2x700 Mb=1400Mb yapar). Demek ki sabitdiske 150 adet VCD film veya 300 adet CD lık bilgiyi kaydedebiliriz.
Disket sürücü ve Disketler
Bilgi saklama kapasiteleri düşük olan disketler genellikle küçük boyuttaki dosyaları taşımak veya yedek olarak saklamak için kullanılır. Günümüzde en yaygın kullanılan disket türü 3,5 inch boyutunda 1,44 Megabyte kapasitesinde olan disketlerdir. Kapasitesi az olduğundan ve çabuk bozulduğundan kullanışlı değildir.
Disket türleri :
Boyutu Kapasitesi
5,25 inch 360 Kb (Double sided – Double density = Çift yüzlü çift yoğunluklu)
1,2 Mb (Double sided – High density = Çift yüzlü yüksek yoğunluklu)
3,5 inch 720 Kb (Double sided – Double density = Çift yüzlü çift yoğunluklu)
1,44 Mb (Double sided – High density = Çift yüzlü yüksek yoğunluklu)
2,88 Mb (Double sided – Extended density = Çift yüzlü geliştirilmiş yoğunluklu)
Ekran (Monitör):
Ekran kartından gelen sinyalleri görüntüye dönüştürerek gösteren televizyona benzeyen cihazdır. İnç (2.5 cm) başına düşen nokta sayısı ekranın çözünürlüğünü verir. Normal bir bilgisayar ekranının görüntü çözünürlüğü bir televizyonunkinin yaklaşık 10 katıdır. Buda yaklaşık 10 kat daha net görüntü demektir. Kullanıcı amacına göre monitör seçer. Mimarlar ve çizim yapan grafiker, reklamcı gibi meslek grupları yüksek çözünürlüklü ve büyük ekranları tercih ederler. Monitörler kasadaki ekran kartında yer alan monitör (VGA) girişine takılır
Piyasada şu an 15”, 17”, 19”, 21” vb. monitörler bulunmaktadır. Inch(“) ölçü birimidir. Bir inch=2,54 cmdir. Örneğin 17” lik bir monitör 17x2,54=42 cm lik TV ye denk gelmektedir.
CDROM – CDWRITER ve DVDROM- DVDWRITER Sürücüleri
Eskiden kullandığımız programlar daha az yer kapladıkları için disketler üzerinde tutulurdu. Günümüzde kullanılan bir çok program disketlere sığmayacak kadar çok yer kapladıkları için artık CD-ROM’lar yaygın olarak kullanılmaktadır. Hatta CD-ROM sürücüsü bir bilgisayarın vazgeçilmez bir aygıtı haline gelmiştir.
CD-ROM’lar ile ilgili iki tür sürücü vardır. CD-ROM sürücüleri sadece kayıtlı CD’leri okuma yeteneğine sahiptir. Boş CD’leri yazmak(bilgi kaydetmek) için kullanılan aygıtlar ise CD-Writer olarak adlandırılır. CD-Writer aygıtları hem okuma hem yazma(kaydetme) yeteneğine sahiptir.
CD-ROM’lar 700 Megabyte civarında bilgi saklama kapasitesine sahiptir. Üzerinde program yüklü olarak aldığımız CD’lar sadece 1 kez yazılabilir özelliktedir. Bu CD’lere 1 kez kayıt yapıp kapattıktan sonra tekrar üzerine bir şey yazılamaz veya silinemez. Bunun dışında yeniden yazılabilir CD’ler de vardır. Bu CD’lere CD-Writer aygıtları ile normal bir harddiski kullanır gibi çok defa yazma ve silme yapılabilir.
Not : 2 Türlü CD vardır
o 1 kere yazılabilir CD’lerde CD-R ifadesi,
o Yeniden yazılabilir ve silinebilir CD’lerde CD-RW (RWReWritable) ifadesi vardır.
DVD-ROM ise son yıllarda, CD-ROM’ların yerini almaya başladı. DVD’ler, CD’lere göre kapasiteleri çok daha fazla olan, genellikle film, müzik türü verilerin yüklendiği multimedya amaçlı olarak kullanılan aygıtlardır. DVD’leri okumak için kullanılan DVD-ROM sürücüleri CD-ROM ları da okuyabilmektedir. DVDWriter ise DVD leri yazmak için kullanılır.
Not : 2 türlü DVD vardır
o 1 kere yazılabilir DVD’lerde DVD-R ifadesi,
o Yeniden yazılabilir ve silinebilir DVD’lerde DVD-RW (RWReWritable) ifadesi vardır.
Şu anda DVDWriter fiyatları yaklaşık olarak 60$ ve civarındadır. Boş DVD ler ise 1 YTL civarındadır. DVDROM fiyatı ise yaklaşık 30$ dır.
CDWriter fiyatı ise 30$civarındadır. Boş CD 300 kuruşdur. CDROM’ın fiyatı ise 15$dır. CDWriter veya DVD Writer’in aynı zamanda CDROM ve DVDROM özelliği olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca DVDROM DVD lerin yanısıra CD leride okuyabilmektedir. Ancak CDROM lar DVD leri okuyamaz.
Klavye
Bilgisayara veri girişi yapılan standart giriş aygıtıdır. Klavyeler üzerlerindeki harf tuşlarının dizilimine göre adlandırılır. Ülkemizde kullanılan iki tür klavye vardır. Bunlardan biri Q Türkçe Klavyedir. Harf dizilimi İngiliz alfabesine göre yapılmıştır. Ancak üzerinde Türkçe’deki noktalı harfler de bulunur. Diğer klavye türü ise Türkçe bir daktilonun harfleri ile aynı şekilde dizilmiştir. Buna da F Klavye denir.
16- Yazıcılar
Bilgisayar ortamında üretilen yazı veya resimlerin kağıda dökülmesi için kullanılır. Yazıcılarla ilgili baskı kalitesi, baskı hızı gibi özellikler de önemlidir.
Günümüzde kullanılan yazıcıları 3 grupta toplayabiliriz :
Nokta Vuruşlu Yazıcılar
(Dot Matrix Printer) • Nokta vuruşlu yazıcılar şerit kullanır. Şeritler çok pahalı olmadıkları için ekonomik bir yazıcı türüdür.
• Nokta vuruşlu yazıcılarda düz kağıt yerine, kenarları delikli sürekli form da denilen kağıtların kullanılması mümkündür.
• Siyah beyaz baskısı vardır
Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar
(Inkjet Printer) • Bu yazıcılarda kartuş kullanılır. Siyah-beyaz ve renkli kartuşlar mevcuttur
• Yazıcının yazma kafası deliklerden oluşur. Mürekkep kartuşundaki mürekkep kabarcıkları ısıtılarak bu deliklerden kağıt üzerine püskürtülür.
• Baskı kalitesi nokta vuruşlu yazıcıya göre daha iyidir.
• Mürekkep kartuşları pahalı olduğu için çok baskı yapılan kurumlar için ekonomik değildir.
• Hem renkli, hemde siyah beyaz baskı yapabilir.
Lazer(Laser) Yazıcılar • Laser yazıcının çalışma prensibi fotokopi makinesine benzer. Baskı malzemesi olarak toner kullanır.
• Diğerlerine göre daha sessiz ve hızlı çalışır. Baskı kalitesi çok yüksektir. Ancak fiyatı daha pahalıdır.
• Dezavantaj olarak, sürekli forma baskı yapamaması, kalın fotokopi kağıdı kullanması gösterilebilir.
• Hem renkli, hemde siyah beyaz baskı yapabilir.
Çevre Birimleri
Bilgisayar kasasında veya dışında bilgisayar bağlanabilen çok sayıda birim vardır. Dışardan bilgisayara bilgi gönderen birimlere giriş birimleri denir. Bir kısım birimler bilgisayardan bilgi alır bunlarda Çıkış Birimleridir. Bir kısım birimler ise bilgiyi dış birimlerden(Disket ve CD gibi) alır saklar ve gerektiğinde bunları tekrar dış birimlere gönderir. Bunlarda Giriş-Çıkış birimlerimizdir. Bilgisayar tarafından üretilen rapor, doküman, müzik, grafik, video, resimlerdir. İşlenmiş sonuçların yazılı olarak ekrandan veya diğer çıkış birimlerinden çıkarılmasıdır.
Çevre Birimleri
GİRİŞ BİRİMLERİ ÇIKIŞ BİRİMLERİ GİRİŞ ÇIKIŞ BİRİMLERİ
• Klavye
• Mouse(Fare)
• Tarayıcı
• Optik Okuyucu
• Joystick
• Mikrofon
• Manyetik Kart okuyucu
• CDROM Sürücü
• Bar Kod okuyucu • Ekran(Monitor)
• Yazıcı(printer)
• Çizici(plotter)
• hoparlör • Disk Sürücüler
• Disket Sürücüler
• Optik diskler
• Manyetik bant sürücüler
KAPASİTE BİRİMLERİ (MEASUREMENTS OF CAPACITY)
Bilgisayarın en küçük birimi 0(sıfır) ve 1(bir), yani bit tir (Binary digiT). 8 bit in birleşmesinden oluşan birime de byte denir. Bellek birimi olarak BYTE kullanılır.
8 bit = 1 byte
1 byte, 0-255 arasındaki işaretsiz tamsayıları ifade edebilir. Byte, harf, sayı, grafik veya diğer karakterleri saklayabilen temel bilgi alanıdır.
Byte; sabitdisk( C: ), disket (A
, CDROM, DVDROM gibi bilgi saklama ortamlarının miktar olarak ölçülmesini sağlar. Ayrıca bilgisayarda çalıştığımız her dosyanın ve klasörün byte cinsinden bir değeri vardır.Aşağıya kısaca birimlerin listesi verilmiştir:
Byte,
Kilobyte (KB),
Megabyte (MB),
Gigabyte (GB),
Terabyte (TB).
Bu birimler arasındaki bağıntılar ise aşağıda açıklanmıştır.
1 Byte = 8 Bit,
1 Kilobyte (KB) = 1024 Byte,
1 Megabyte (MB) = 1024 Kilobyte (KB),
1 Gigabyte (GB) = 1024 Megabyte (MB),
1 Terabyte (TB) = 1024 Gigabyte (GB).
Bir byte saklanan en küçük sayı (00000000)2 , en büyük sayı ise (11111111)2 dir. Bunların on tabanına(decimal) göre karşılıkları 0 ve 255 dir. Bilgisayarda harfler ,rakamlar, özel işaretler(@, /, % vb.) karakteri oluşturur. Yani her biri 1 karakteri ifade eder. Ayrıca bunlar bilgisayarda bir sayısal karşılık ile ifade edilirler. Günümüzde bunlara ASCII kodlama sistemi denir. Diğer bir deyişle bilgisayar içinde karakterleri bir bayt olarak temsil etmek için standart olarak kullanılan sisteme ASCII (American Standard Code for Information Interchange) kodlama sistemi denir.
Örneğin A harfinin ASCII kod karşılığı=65, @ işaretinin=64, 9 rakamının ise=57 dir.
Örneğin F karakterini temsil etmek için 11010100 gibi bir baytı ya da sekiz biti kullanmak standart hale gelmiştir.
Örnek ASCII değerleri:
1 = 0011000048
2 = 0011000149
A =0100000165
B =0100001066
NOT: Bilgisayarınızda çalışırken herhangi bir şekilde yazdığımız harf tuşu işlemiyorsa ALT+ASCII (ASCII karakter 0 ile 255 arası rakamdır) yazılırsa o ekrana ait karakter ekrana gelir.Örnek ALT tuşu+115=M harfidir.
Örneğin @ karakterini çıkarmak için ALT+64 ‘e basarsak ekrana @ çıkar.
.
WINDOWS 98/XP İŞLETİM SİSTEMİ
İşletim Sistemi(Operating System) Nedir?İşletim sistemi bilgisayarlarda her an çalışan tek programdır. Diğerleri ise bu sistemin altında çalıştırılan uygulama programlardır(BILSA, Winamp, Winzip, MS Word, MS Excel, Oyunlar vb. ). Bu programlar işletim sisteminin fonksiyonlarını kullanırlar. Bilgisayarlardaki bütün olaylar işletim sisteminin denetimi altında meydana gelir. Bir işletim sistemi aşağıdaki fonksiyonları yerine getiren bir program topluluğudur.
• Bilgisayarı komut kabul edilebilir hale getirir.
• Bilgisayarın çevre ünitelerini(yazıcı, tarayıcı, hoparlör) tanımasını ve kullanıcıya hazır hale getirilmesini sağlar.
• Kullanıcı programlarının(Winamp, Word, Paint vb.) belleğe yerleştirilmesini düzenler.
• Programların çalışmasını sağlar.
Bilgisayarınızda yapacağınız bütün işlemler işletim sisteminizin kontrolu altında gerçekleşir. Uygulama programları işletim sistemlerine bağımlı olduklarından başka işletim sistemi altında işletilemezler. İşletim sistemleri kullanıcıların işlemlerini kolaylaştırdığı gibi sistem kaynaklarının da en iyi şekilde kullanılmalarını sağlar.
İşletim sistemlerine örnek vermek gerekirse:
• Microsoft firmasının(Dünyanın en zengin adamı Bill Gates’in sahip olduğu Yazılım Şirketi) çıkarmış olduğu;
o MSDOS(Windowstan önceki komut satırında-Siyah Beyaz ekran çalışan işletim sistemi),
o Windows 3.1
o Windows 95,
o Windows 98,
o Windows 2000,
o Windows ME,
o Windows XP(2002) gibi işletim sistemleri en çok kullanılanlardır
• LINUX,
• Apple Firmasının Macintosh İşletim Sistemi .
İŞLETİM SİSTEMİNİN GEREKLİLİĞİBilgisayarların çalışabilmesi için gereken temel yazılım. Bir kelime işlem yazılımı ile belge oluşturabilmek için önce bilgisayarın açılması, donanım ürünlerinin birbirlerini tanıması ve birlikte çalışacakları şartların sağlanması gerekecektir. Kullanıcı klavyede bir tuşa bastığında, bir harfin ekranda görüntülenmesi, yazılanların saklanmak istendiğinde belgenin disk üzerine yazılması, belgeye bir dosya adı verilebilmesi yapılabilecek işler arasındadır. Kullanılan yazılım ne tür olursa olsun bazı temel işlemler hep aynıdır; dosyaların diske yazılması, diskten alınıp ekrana görüntülenmesi, bir dosyanın basılmak üzere yazıcıya gönderilmesi... Bu durumda tüm yazılımların üzerinde çalışacağı zemini oluşturmak ve temel işlemleri gerçekleştirmek üzere kullanılan yazılım ile karşılaşılır. Bu, işletim sistemidir.
İşletim sistemi bilgisayarın her türlü altyapı çalışmalarını düzenler, çeşitli aygıtların birbirleriyle anlaşmasını sağlar. Bu sayede çeşitli uygulama yazılımları, güven içinde çalışıp kullanıcıya hizmet edebilirler. Bu yüzden bir bilgisayarın donanım özellikleri kadar işletim sistemi de önemlidir. Çünkü sistemin genel performansı gibi işlev yelpazesi de kullanılan işletim sistemine göre değişir. İşletim sistemleri bilgisayarda olup biten her şeyi denetleyen yazılımlardır. Bu yüzden sistem ne kadar karmaşıksa, işletim sistemi de o oranda gelişmiş olmak zorundadır.
Windows 98/XP ile Çalışan Bir Bilgisayar Nasıl Açılır?
Bilgisayarımızın kasası üzerindeki açma/kapama düğmesine basılır. Monitör ayrı bir prizden elektrik alıyorsa monitörün de açma düğmesi açılır. Bilgisayarımız ilk önce BIOS’daki bilgilere göre tüm sistem aygıtlarını test eder, hatalı bir aygıt varsa açılış sırasında bizi sesli ve yazılı bir mesaj ile uyarır. Herhangi bir hata yok ise bilgisayarımızın donanım özelliklerini gösteren bir takım yazılar ekrandan akar geçer. Bu aşamada klavyeden Pause tuşuna basarak açılışı durdurur ve bilgisayarımızın donanım özelliklerini inceleyebiliriz. İnceledikten sonra Enter tuşuna basarak açılışı devam ettirebiliriz.
Donanım özellikleri ile ilgili yazılar geçtikten sonra bilgisayarımız harddisk üzerinde yüklü bulunan Windows 98/XP işletim sistemini RAM belleğe yüklemeye başlar. Windows 98/XP RAM belleğe yüklenip Windows’un ilk çalışma alanı olan masaüstü ortaya çıkar. Eğer bilgisayarımız bir ağ üzerinde ise Ağ Parolası isteyen bir pencere karşımıza gelir. Burada kullanıcı adı ve parolası bölümlerine gerekli bilgileri yazıp Tamam düğmesine fare ile tıklatırsak ağa bağlanarak Windows’a gireriz. Windows XP de ise iptal tuşu olmadığı için kullanıcı hesabı olmayan veya şifreyi bilmeyen bir kullanıcı bilgisayarı kesinlikle açamaz. O yüzden mutlaka her kullanıcı veya ortak kullanıcı hesabı için sistem yöneticisi tarafından bir kullanıcı adı yaratılır. Windows başlat menüsündeki “Oturumu Kapat” seçeneği bu amaçla tasarlanmıştır. Oturumu farklı bir kullanıcı olarak açtığımız zaman her kullanıcı için farklı bir masaüstü, belgelerim klasörü, masaüstü resimleri ve vb. oluşturulur.
Windows’a girdiğimizde henüz açılış tamamlanmamıştır. Windows bu aşamada başlangıç programlarını hafızaya yükler. Bu işler yapılırken ekrandaki fare işareti genellikle kum saati şeklinde gözükür. Bu şekil bilgisayarın meşgul olduğunu gösterir. Ayrıca kasanın üzerinde harddiske ait olan lamba da sürekli yanıp söner. Meşgul konumunda iken beklemek gerekir. Fare işareti ok şekline döndüğünde ve kasa üzerindeki harddisk lambası söndüğünde artık Windows bizim kullanımımıza hazır demektir.
MS-DOS – WİNDOWS 95/98 deki SİSTEM DOSYALARI
MS-DOS ; Microsoft - Disk Operating System (Disk İşletim Sistemi)
Bilgisayarın çalışmaya hazır hale gelebilmesi için (daha doğrusu işletim sistemini çalıştırabilmesi için) harddisk te yada açılış diskinde 3 tane sistem dosyasının olması gereklidir. Bu programlar;
1. IO.SYS
2.MSDOS.SYS
3.COMMAND.COM
IO.SYS : IO – INPUT(Giriş)/OUTPUT(ÇIKIŞ) kelimelerinin baş harfleridir. Bu dosya temel giriş çıkış işlemlerini yöneten bir sistem dosyasıdır. Temel giriş çıkış elemanlarını (klavye,monitör) bilgisayara tanıtır ve bu elemanları kullanabilmemizi sağlar
MSDOS.SYS : Temel DOS fonksiyonlarını yerine getirir.( bir disketten bilgi okuma, bilgi kaydetme, sistem zamanını ve tarihini okuma gibi)
COMMAND.COM :Komut yorumlayıcı dosyadır. Kullanıcı tarafından girilen MS-DOS komutlarını yorumlar ve işlem yapılmak üzere ilgili programa gönderir.
Sistem (Açılış) Disketi :İçinde sistem program ve dosyaları olan ve bilgisayarı açabilen disketlere sistem disketi denir.
MS DOS KOMUTLARI-• Windows ta iken Ms-Dos komut istemine geçmek için ;
• Başlat-Programlar-Donatılar— Komut İstemi
• yada
• Windows XP için {Başlat -> Çalıştır ---- " Cmd “**
• Windows 98 için {Başlat -> Çalıştır ---- " Command “** yazılır.
• MS-DOS ta komutlar İç ve Dış komutlar olmak üzere ikiye ayrılır.
• İÇ KOMUT: Çalıştırılması için sadece “Command.com” dosyası gereken komutlardır. { Dır, CD,MD,RD,COPY,VER,CLS **
• DIŞ KOMUT: Çalıştırılması için program dosyası gereken komutlardır. {Örneğin; Format komutunun çalıştırılabilmesi için “Format.com” dosyasının olması gerekir **
• İÇ KOMUTLAR
• DIR KOMUTU : Dosya yada klasörleri listelerDIR, C:> DIR yazılıp enter tuşuna basıldığı zaman ekranda <DIR> işaretli olanlar dizin (klasör) diğer satırlar dosyadır
• PARAMETRELERİ:
C:> DIR /P Komutu Dizin ve dosyaları sayfa sayfa listeler ( Bilgisayarınızda öğretilen bütün komutları deneyiniz )
C:> DIR /W Komutu Dizin ve dosyaları yan yana bloklar halinde listeler en fazla dosya dizin bir anda ekranda gösterilme yöntemidir.
• MD Komutu: Dizin oluşturma komutudur. Örneğin
C:> MD MEDET
CD Komutu : Dizine girme Komutudur. Örneğin
C:> CD MEDET
CD.. Komutu : Dizinden çıkma komutudur. Örneğin
C:MEDET> CD..
RD Komutu : Dizin silme komutudur (İçi boş olmalı )
C:> RD MEDET
CLS Komutu : Ekranı silme komutudur.
C:> CLS
COPY Komutu: Dosya kopyalar ---( Copy c:ali.txt a: )
• REN komutu : Dosya adını değiştirir---- ( REN ali.txt veli.txt)
• MS-DOS Dosya Yapısı
Dosya(File)
Tüm bilgiler ve programlar dosya (file) adı verilen bilgi topluluğu olarak disk/diskete kaydedilir. DOS işletim sisteminde bir dosya iki kısımda oluşur, dosya adı ve dosya uzantısı. Genel olarak bir dosyanın yapısı DOSYA_ADI ve DOSYA_UZANTISI şeklindedir. Burada DOSYA_ADI en fazla 8, DOSYA_UZANTISI en fazla 3 karakterden oluşur.
MS-DOS’ ta dosyaların ifadesi;
ASAF.TXT (ASAF isimli yazı dosyası)
*.COM (Uzantısı Com olan bütün dosyalar)
*.* (Bütün dosyalar)
JOKER KARAKTELER (? , *)
* : Bilinmeyen bir isim veya uzantının yerine kullanılan joker karakterlerdir.
Örnek: C:> DIR *.EXE <ENTER> (Dosya Adı ne olursa olsun, uzantısı EXE olan dosyaları listeler)
? : Bilinmeyen bir karakter yerine kullanılan jokerdir.
Örnek: C:> DIR A??S.EXE <ENTER> (İlk harfi A , 4.harfi S olan , EXE uzantılı dosyaları listeler)
NOT: Ms-dos ta kullanılan [* ve ?] joker karakterleri Windows ortamında, özellikle dosya veya dizin araması yaparken sıklıkla kullanılır
• Dizin (Directory) Yapısı
• Bilgisayarda dosyalar içeriklerine veya özelliklerine göre dosya gruplarına ayrılabilir. Bu gruplara dizin adı verilir. Windows ortamında dizin ismi yerine klasör ismi kullanılır. 3 değişik dizin tipi vardır. Bunlar,
• Root Directory (ana veya kök dizin)
• Bilgisayarın ana dizinidir. Kullanılan sürücüyü tanımlar (a: , b: , c:). Kullanıcı root directory oluşturamaz ve silemez.
• Directory (dizin-klasör) Ana dizin altında oluşturulan dizinlerdir.
• Subdirectory (alt dizin)
• Dizinlerin altında oluşturulan dizinlerdir. Alt dizinler root directory’ de iken sadece DIR komutunun yazılması ile ekranda görülmezler. /s parametresi ile kullanmak gerekir { c:Dir /s komutu ile görülebilirler**
• DOSYA UZANTILARI
• ARJ Robert Jung ARJ compressed archive (Sıkıştırma dosyası)
BAK Backup file (Yedekleme dosyası)
BAS BASIC code (Basic programlama dili dosyası)
BAT Batch file (Toplu İşlem dosyası)
BMP Windows or OS/2 bitmap (Resim-Grafik dosyası)
• C C code (C Programlama Dili dosyası)
• CAB Microsoft cabinet file (program files compressed for software distribution—Sıkıştırılmış program dosyası)
• CSV Comma-separated values file ( Metin dosyası, Excel formatında)
• COM Command file (program) --Makine dilinde yazılmış program dosyalarını ifade eder. Büyüklüğü en fazla 64K olabilir.--
DAT Data file (Veri dosyası)
• DOC Word belgesi
EXE Executable file (program)--hemen çalıştırılabilir program dosyalarını ifade eder.
FRM Visual Basic form
GIF CompuServe Bitmap( Resim formatı
• HTM ,HTML Hypertext document ( web sayfası dosya formatı)
• HLP help (Yardım dosyasını ifade eder)
• ICO Windows Icon (simgeleri gösteren dosya uzantısı)
• INF Information file (bilgi amaçlı bir dosya]
INI Initialization file {Windowsun sistem dosyalarını ifade eder **
ISO Lists the files on a CD-ROM; based on the ISO 9660 CD-ROM file system standard
JPEG JPEG compressed bitmap (Sıkıştırılmış JPEG resim formatı)
JPG JPEG bitmap (Resim dosyası formatı)
• LIB Library (Kütüphane dosyası)
LNK Windows kısayol dosyası
• LOG Log file
MP3 MPEG Audio Layer 3 (AC3) file (Ses,müzik dosyası)
MOV QuickTime for Windows movie (Video dosyası)
MPE ,MPEG ,MPG - MPEG animation
MDB Microsoft Access database ( Access veritabanı dosyası)
PAS Pascal source code (Borland) ( Pascal dili dosya formatı)
• PDF Adobe Acrobat Portable Document Format or Netware Printer Definition File
• PPS Microsoft PowerPoint slide show
PPT Microsoft PowerPoint presentation
• QT , QTM QuickTime Movie
RAR RAR compressed archive (Eugene Roshall's format)
• RA ,RAM Real Audio sound
RM Real Audio video file
• RAW Raw File Format (bitmap)
• REG Registration file ( Windows kayıt dosyası)
RTF Rich Text Format document ( Zengin Metin içerikli dosya formatı)
• SCR Windows screensaver ( Ekran koruyucu dosya formatı)
SYS System file (sistem dosyası)
TIF , TIFF Tag Image File Format (TIFF) Bitmap(Resim dosyası)
• VBP Visual Basic Project
WAV Windows Waveform sound ( ses dosyası)
WRI Write document (Wordpad yazı dosyası formatı)
XLS Microsoft Excel worksheet ( Excel dosya formatı)
ZIP Zip file Compressed archive ( Sıkıştırılmış dosya formatı)
Windows 98/XP ’de Bilgisayar Nasıl Kapatılır?
Windows 98/XP ile çalışan bir bilgisayarı kapatırken doğrudan açma/kapama düğmesine basarak kapatmamak gerekir. Bu şekilde kapatılırsa bazı bilgi kayıpları meydana gelebilir veya bazı programlar bozulabilir.
Bilgisayarı kapatmak için şu adımlar izlenmelidir :
1- Fare işareti Başlat düğmesine götürülüp sol tuşa basılarak Başlat menüsü açılır.
2- Bilgisayarı Kapat seçeneğinin üzerine gidilerek yine farenin sol tuşuna basılır.
3- Karşımıza gelen kapanış seçeneklerinden uygun olanı seçip Tamam düğmesine farenin sol tuşu ile tıklanır.
Beklemede: Belli bir süre bilgisayarın başından ayrılacaksak ve bilgisayarı kapatmak istemiyorsak bu seçenek seçilir.
Bu seçenek seçilerek Tamam düğmesine basıldığında bilgisayarımızın monitörü ve harddiski kapanır, işlemcisi minimum enerji harcamasına geçer. Böylece bilgisayar daha az enerji harcamış olur ve aynı zamanda monitörün, harddiskin çabuk yıpranması önlenmiş olur.
Askıya alınmış sistemi tekrar uyandırmak için fareyi oynatmak veya klavyeden bir tuşa basmak yeterlidir.
Bilgisayarı kapat : Bilgisayarda tamamen işimiz bittiğinde kapatmak için bu seçenek seçilerek Tamam düğmesine basılır. Bu andan itibaren Windows kapanış işlemlerini yapar.
Yeniden başlat : Çalışan bir bilgisayarı yeniden başlatmak şu sebeplerden dolayı gerekebilir :
• Çalıştığımız programda sık sık kilitlenmeler oluyor ve Windows hiç olmadık hatalar veriyorsa bilgisayarı yeniden başlatmak uygun olur.
• Bir donanım aygıtının ayarlarını değiştirdiğimizde bu yeni ayarların geçerli olabilmesi için bilgisayarı yeniden başlatmak gerekir.
Windows Ekran Öğeleri
Masaüstü(Desktop), windows açıldığında karşımıza ilk olarak gelen çalışma alanıdır. Bütün windows nesneleri masaüstünde açılarak kullanılır.
Görev çubuğu(Taskbar), genellikle masaüstünün alt kısmında duran gri renkli bir çubuktur. Windows’ta açtığımız tüm programlar burada gözükür. Buradaki geçiş düğmeleri ile açık olan programlar arasında geçiş yapılabilir. Görev çubuğunun sol tarafında Başlat düğmesi bulunur.
Masaüstü kısayol simgeleri (Desktop Shortcut Icons), bir kısmı Windows tarafından(Bunlar en çok kullanılan kısayol simgelerinden Bilgisayarım, Belgelerim, Ağ Bağlantılarım veya komşularım, Geri Dönüşüm Kutusu ve Internet Explorerdir), bir kısmı ise kullanıcının kendisi tarafından oluşturulan simgelerdir. Bu kısayol simgelerinin amacı en çok kullandığımız programları hızlı bir şekilde bulup açabilmektir.
Çalışma Alanı İçerisine Simge Yerleştirme: Masa üstündeki nesneleri belli bir düzene göre yerleştirmek için masaüstünde boş bir yerdeyken Mouse’ un sağ tuşuna tıklanır.
Burada;
• Ada Göre :A’ dan Z’ ye doğru yerleştirir.
• Türe Göre :Uzantıyı A’ dan Z’ ye doğru yerleştirir.
• Boyuta Göre
apladığı alana(byte cinsinden) göre yerleştirir.• Tarihe Göre
aydedildiği tarihe göre yerleştirir.• Otomatik :Windows’un kendi sistemine göre yerleştirir.
Fare Kullanımı
a- Farenin Sol düğmesi nasıl kullanılır?
Fare işaretini bir simgenin üzerine götürüp sol tuşa 1 kez tıklatıldığında o simgeyi seçer.
Fare işaretini bir simgenin üzerine götürüp sol tuşa 2 kez tıklatıldığında (double click) o simgenin temsil ettiği programı açar.
b- Farenin Sağ düğmesi nasıl kullanılır?
Farenin sağ düğmesine basıldığında fare işaretinin üzerinde bulunduğu simge veya yer ile ilgili bir kısayol menüsü açılır. Bu menüde o simge veya yer ile ilgili yapılabilecek işlemler yer alır. Fare bu menüde hareket ettirilerek renkli gösterge istenilen seçeneğe götürülüp farenin sol tuşuna basılır.
Fare(Mouse) Kullanımına İlişkin Teknikleri bir başka ifadeyle şöyle açıklarız ;
1. Bir kez tıklama (enter): Mouse göstergesi seçilecek nesnenin üzerine yerleştirilip Mouse’ un bize göre sol tuşuna bir kez tıklanır.Bu işlem ile seçilen nesneye ait işlem kutusu mavi renk alır. Bu tekniği taşıma işlemlerinde kullanırız.
2. İki kez Tıklama : Mouse göstergesi nesne üzerinde iken Mouse sol tuşuna çift tıklandığında nesneye ait pencerenin açılmasını ve ya nesnenin temsil ettiği programın çalışmasını sağlar.
3. Basılı Olarak Sürükleme: Mouse göstergesi nesne üzerinde iken Mouse sol tuşu basılı tutularak nesne istenilen yere taşınır.Tuş serbest bırakıldığında işlem biter.
4. Sağ Tuşa Tıklama: Mouse göstergesi bir nesne veya pencere üzerinde iken sağ tuşa tıklanırsa o nesne veya pencere hakkında yapılabilecek işlemleri içeren kısa yol menüsü denilen menü ekrana gelir.
Masaüstü Görüntü Özellikleri
Masaüstü ile ilgili Görüntü Özelliklerini düzenlemek için fare işareti masaüstünün boş bir yerinde iken sağ tuşa basılır. Açılan kısayol menüsünde Özellikler seçeneğine girilir.
Windows XP deki Görüntü özellikleri ayarları ile Windows 98 deki Görüntü özellikleri ayarları hemen hemen aynıdır . Sadece birkaç tanesinin ismi veya yeri değişmiştir.
Windows Görüntü Özellikleri penceresinde Temalar, Masaüstü, Ekran Koruyucusu, Görünüm, Ayarlar adlarında üst üste duran 5 adet sayfa vardır. Bu her bir sayfaya sekme de denir. Görüntü Özellikleri penceresinde ilk olarak Masaüstü sayfası ön planda gelir. Diğer sayfalara geçmek için sayfa isimlerine farenin sol tuşu ile tıklatmak yeterlidir.
MasaüstüBu sayfa, masaüstüne bir duvar kağıdı yerleştirmek için kullanılır. Duvar kağıdı yerleştirmek için şunlar yapılır :
• Duvar kağıdı listesinden istenilen duvar kağıdının ismine fare ile tıklatılarak seçilir. (Aşağı ve yukarı ok tuşları ile de hareket edilerek seçilebilir)
• Daha sonra Görüntü başlıklı liste kutusu açılarak resmin masaüstüne nasıl yerleşeceği belirlenir. (Ortala, Döşe, Uzat)
• Duvar kağıdını kalıcı olarak yerleştirmek için Uygula düğmesine basılır.
Masaüstü Kısayol Simgeleri
Bilgisayarım: Bilgisayarımızda mevcut bulunan bütün sürücüler (harddisk, disket, CD) ve sistem klasörlerine buradan erişilebilir. Burada mevcut sürücüler ve bu sürücülerin içindeki klasörler arasında dolaşmak, aradığımız dosyaları bulmak mümkündür.
Disket sürücüsü olan A: sürücüsüne geçebilmek için sürücüde disket takılı olması, CD-ROM sürücüsü olan D: sürücüsüne geçmek için sürücüde bir CD takılı olması gerekir. Harddisk sürücüsü olan C: sürücüsü daima hazır durumdadır. Her zaman C: sürücüsüne geçip buradaki klasörler arasında dolaşılabilir.
Kısaca; sürücülerin temsil edilişi şu şekilde olur:
A: è 1. Disket sürücüsü.
B: è 2. Disket sürücüsü.
C: è Sabit disk (harddisk).
D: è CD-ROM sürücüsü
Belgelerim Klasörü : Üzerinde çalıştığımız her türlü belgeyi (yazı, tablo, resim gibi) sakladığımız bir klasördür. Bu klasöre hızlı bir şekilde erişebilmek için masaüstünde bir kısayol simgesi bulunur.
Geri Dönüşüm Kutusu : Bilgisayarımızın harddiskinden sildiğimiz dosyaların geçici olarak tutulduğu bir sistem klasörüdür. Silinerek buraya atılan dosyalar aslında gerçekten silinmiş değildir. Sadece pasif duruma getirilmiştir. Kullanıcı geri dönüşüm kutusuna attığı dosyalardan istediklerini geri alabilir.
Ağ Bağlantılarım veya Komşuları : Eğer bilgisayarımız yerel bir ağ üzerinde ise ağa bağlı diğer bilgisayarları ve o bilgisayarların paylaşıma açılmış kaynaklarını görmek için kullanılır.
Pencerelerin Kullanımı
Windows işletim sisteminde açtığımız bütün programlar bir pencere içinde çalışır. Tüm program pencerelerinin yapısı aynı olup kullanım özellikleri de aynıdır.
Başlık çubuğu : Bütün pencerelerin en üst kısmında renkli zeminli bir başlık çubuğu bulunur. Başlık çubuğunda pencerenin ait olduğu programın adı yazılıdır.
Pencere denetim düğmeleri : Başlık çubuğunun sağ tarafında pencere ile ilgili düğmeler bulunur.
Ekranı kapla : Pencerenin masaüstü ekranının kaplamasını sağlar.
Önceki boyut : Ekranı kaplamış bir pencerenin tekrar önceki boyutuna dönmesini sağlar.
Kapat : Pencereyi kapatır yani o pencere içindeki programdan çıkmış oluruz. Kapatmak istediğimiz pencerede yaptığımız çalışmaları kaydetmemiş isek program bizi uyarır. Değişiklikleri kaydetmek isteyip istemediğimizi sorar.
Simge durumunda küçült : Pencereyi görev çubuğuna göndererek burada simge halinde beklemesini sağlar. Simge durumunda küçültülmüş pencere kapatılmış demek değildir. Bu pencere içinde yapmakta olduğumuz çalışmalar halen bilgisayarın belleğindedir. Görev çubuğundaki pencerenin simgesine tıklatıldığında pencere tekrar açılır.
Windows 98/XP Başlat MenüsüBaşlat menüsü genellikle bilgisayarımıza yüklenmiş bulunan programları ve belgeleri bulup açmak için kullanılır.
Başlat menüsü üç şekilde açılabilir :
• Fare işaretini Başlat düğmesine götürüp farenin sol düğmesine basılarak.
• Klavyeden CTRL + ESC tuşlarına basılarak.
• Klavyedeki Ctrl ve Alt tuşlarının arasındaki pencere şeklindeki düğmeye basılarak, başlat menüsünde renkli bir göstergeyi gezdirerek hareket edilir. Bu göstergeyi fare ile sürükleyerek veya klavyedeki ok tuşlarını kullanarak hareket ettirebiliriz. Renkli göstergeyi istediğimiz program üzerine getirdiğimizde farenin sol düğmesine veya klavyedeki Enter tuşuna basarak o programı açarız.
Programlar Menüsü1- Başlangıç klasörü
Windows’un açılışı sırasında otomatik olarak çalışmasını istediğimiz programlar bu klasör içinde bulunur. Örneğin Microsoft Office programlarını hızlı bir şekilde bulup açabilmemizi sağlayan Microsoft Office Kısayol Çubuğu adlı program burada bulunabilir. Ayrıca bellekte sürekli kalıcı olarak duran bir antivirüs programının da Windows’un açılışında yüklenmesi için bu klasörde bulunması gerekir.
2- Donatılar klasörüBu bölümdeki programlar Windows’un içinde bulunan ve Windows ile birlikte yüklenen programlardır. Windows donatılarından bazılarının isimleri ve amaçları şunlardır :
Hesap Makinesi : Adından da anlaşıldığı gibi aritmetiksel hesaplamalar için kullanılan basit bir programdır.
Not Defteri : Kısa ve basit metinler yazmak için ve daha önce yazılmış metinleri açıp düzenlemek için kullanılır. Burada yazılan metinler TXT uzantısı ile kaydedilirler.
WordPad : Yine metin yazmak için kullanılan bir programdır. Not defterinden farklı olarak daha uzun metinler yazılabilir. Ayrıca yazılan metinlere basit biçimleme özellikleri vermek de mümkündür.
Paint : Resim yapmak ve resim dosyalarını açıp düzenlemek için kullanılır. Paint ile yapılan resimler BMP, JPG, GIF uzantılarından biri ile kaydedilebilir.
Diğer programlar
Başlat menüsünün Programlar bölümü ile ilgili şu ana kadar Windows ile birlikte yüklenen programları anlattık. Bilgisayarımıza sonradan yüklediğimiz programlar da burada bulunur. Bunlardan Microsoft sözcüğü ile başlayanlar Microsoft Office paketi ile yüklenmiş olan programlardır.
Microsoft Word : Bir kelime işlem programıdır. Yazışmalarımızı, ödevlerimizi, tez çalışmalarımızı yazabildiğimiz bir programdır.
Microsoft Excel : Bir hesap tablosu programıdır. Sayısal hesaplamalara dayanan her türlü tablo yapılabilir. Maaş bordrosu, ücret bordrosu gibi.
Microsoft Power Point : Slayt gösterileri hazırlamak, çizimler yapmak için kullanılan bir programdır.
Microsoft Access : Veritabanı hazırlamak ve çok sayıda veri üzerinde işlemler yapmak için kullanılır.
Microsoft Outlook : Hem bir ajanda gibi hem de posta kutusu gibi kullanılan bir programdır. Bu programda tanıdıklarımızın adres, telefon, e-mail adresi gibi bir çok kişisel bilgilerini tutabiliriz. Özel günlerimizi bir takvim üzerinde işaretleyip bize o günlerin hatırlatılmasını sağlayabiliriz. Internet üzerinden bize gelen posta mesajlarını alabilir, başkalarına posta gönderebiliriz.
Belgeler MenüsüOffice programları veya diğer programlar ile üzerinde çalıştığımız en son 15 dosyayı buradan bulup açabiliriz. Buradaki isimler bizim çalıştığımız dosyaları açmamızı sağlayan birer kısayoldur. Belgeler menüsündeki kısayolları tek tek veya tamamen silmek mümkündür. Buradaki kısayolları sildiğimizde asıl dosyalarımızı silmiş olmayız. O dosyalar halen bulunup açılabilir.
Ayarlar MenüsüDenetim Masası
Bilgisayarımızın çeşitli aygıtlarının çalışma özellikleri ve Windows 98/XP ile ilgili bazı ayarlar buradan yapılır. Ayrıca Denetim Masasındaki simgelerden önemli olan birkaç tanesi açıklanmıştır.
Bölgesel Ayarlar :
Windows altında kullandığımız programlar içerisinde sayı, para birimi, tarih ve saat türü bilgilerin biçim olarak hangi ülkenin standartlarına göre kullanılacağını belirleriz. Bu özellik, windowsu bilgisayarımıza kurarken Türkiye olarak seçildiği için sonradan değiştirmeye gerek yoktur. Eğer sayılar, para birimleri, tarih ve saat bilgileri Türkiye’de kullanıldığı gibi değil başka şekillerde görülüyorsa Bölgesel Ayarlara girip ülke olarak Türkiye’yi seçmemiz gerekir.
Fare :
Burada kullanıcı fare kullanımı ile ilgili kendi tercihlerine göre ayarlar yapabilir.
Bul(Windows 98) ; Ara(Windows XP) Menüsü
Bul menüsü altında bulunan seçeneklerden Dosya veya Klasörler uygulaması daha çok kullanılan seçenektir. Bu bölümde dosya ve klasör bulmayı anlatacağız.
Bilgisayarımızın harddiskinde veya bir CD üzerinde, hangi klasörün içinde olduğunu bilmediğimiz veya var olup olmadığını merak ettiğimiz dosyaları arayıp bulmak için Bul uygulamasını kullanırız.
Ad ve Konum : Aranılan dosyanın adını veya adının bir kısmını hatırlıyorsak bunu Ad metin kutusuna yazabiliriz. Dosyanın içinde geçen bir sözcüğü hatırlıyorsak bunu da İçerdiği metin adlı kutuya yazabiliriz. Dosyanın konumunu tahmin ediyorsak bunu da Konum adlı liste kutusunu açarak bu listeden belirleyebiliriz. Dosyanın konumunu yani hangi klasörün içinde olduğunu bilmiyorsak, konum olarak C sürücüsünün ana dizinini, eğer birden çok sabit diskimiz varsa Yerel sabit sürücüler adındaki konumu seçmek daha uygun olacaktır.
Örneğin :Aramaya örnek verecek olursak kullandığımız bilgisayarda MP3 müzik dosyası var mı onu öğrenmek için yapacağımız şey Ad bölümüne veya dosyanın ismi bölümüne *.MP3 yazıp Ara, Bul butonuna basmak ardından sonuçları aynı pencerede görebiliriz. Belirttiğimiz konumda (C: ; D: , veya Bilgisayarım) ki tüm MP3 uzantılı dosyalarının hepsini bize bulur. * demek “arayacağımız dosyanın adı ne olursa olsun” anlamına gelir. Örneğin Danis*.* yazıp ara dediğimiz zaman Aradığımız kelimenin ilk 5 karakteri “Danis “ olan daha sonraki karakteri ne olursa olsun ve dosyanın uzantısı ne olursa olsun tüm dosyaları göster anlamına gelir.
Bir başka örnek verecek olursak, eğer uzantısını belirtmeden arama kısmına sadece niksar yazdığımız zaman bilgisayarımızda niksar kelimesi geçen tüm klasör ve dosyaları gösterir. Yine arama kısmına nik* yazdığımız zaman ise ilk 3 karakteri nik olan ve sonraki karakterleri ne olursa olsun tüm dosya ve klasörleri bize gösterir.
Yardım Destek Merkezi
Windows programlarının kullanımı ve karşılaşılan bazı sorunların giderilmesi için kullanılabilen bir uygulamadır. Yardım almak istediğimiz konu içinde geçen bir sözcüğü biliyorsak Ara bölümünü kullanılırız
Windows XP de Başlat menüsünden “Yardım ve Destek ” bölümünü açarız. Buradan arama bölümüne merak ettiğimiz konuyu yazarak, istediğimiz bilgiye ulaşabiliriz. Örneğin Windowsun “Klavye kısayollarının” tamamını bilgisayarda görmek istediğimiz zaman arama kısmına “Windows kısayol” yazıp ara, bul dediğimiz zaman pencerenin sol tarafında “Windows Klavye Kısayol Tuşları “ ile ilgili bölümler çıkar. Buradan ilgili kısmı bulup tıklayarak windowsdaki tüm kısayol tuşlarına ulaşabiliriz. Örneğin Alt+F4 aktif pencereyi kapatmaya veya etkin programdan çıkmaya yarar. Veya Ctrl+ESC Başlat menusunu açmaya yarar. Ayrıca CTRL+C Kopyalama, CTRL+X kesmeye yarar
Çalıştır MenüsüProgramları veya belgeleri açmak için kullanılan bir seçenektir. Başlat menüsündeki Programlar bölümünde bulunmayan, bir defaya mahsus olarak veya çok nadiren açtığımız program veya belgeleri Çalıştır uygulaması yardımıyla açıp kullanabiliriz.
Çalıştır uygulamasında, açacağımız program veya belgenin yolunu ve adını Aç adındaki kutucuğun içine yazarız. Eğer açacağımız belge veya programın yolunu ve adını tam olarak bilmiyorsak Gözat dügmesine basarak sürücü ve klasörler içinden araştırırız. Açılacak program veya belgenin yolu ve adı ortaya çıktığında Tamam düğmesine basarak açarız. Örneğin MS wordun kısayolu silindiyse buraya winword yazıp entere basarsak Wordu çalıştırmış oluruz.
Başlat Menüsü Programlardaki Excel ‘i çalıştırmak için kısayoldan Başlat Çalıştıra Excel yazıp bu programı açabiliriz. Yine mspaint yazıp MS Paint çizim programını açabiliriz.
Diğer bir kullanım yolu Ağ üzerindeki bir PC’nin paylaştırılmış klasörlerine ulaşılmak isteniyorsa o zaman \bilgisayar_adi yazilir. Örneğin bilgisayar adı Server ise Başlat Çalıştır’a \SERVER yazılır ve tamam dediğimiz zaman Server üzerindeki paylaştırılmış kaynaklara, klasörlere ulaşabiliriz
Windows 98/XP ’de Dosya ve Disk İşlemleri
Bu bölümde, bilgisayarımızın sabit diskinde kayıtlı dosyalarımız ile ilgili olarak, dosyaları diskete kopyalama, disketten sabit diske kopyalama, dosyalarımızı silme, silinmiş dosyalarımızı geri kurtarma, dosyalarımızın adını değiştirme, yeni klasör oluşturma, disketleri biçimlendirme, disketler arası kopyalama yapma gibi işlemleri göreceğiz.
Dosyalarımızı, masaüstündeki Bilgisayarım simgesini açıp sürücüler ve klasörleri açarak, başlat menüsünü açıp Programlar klasöründen Windows Gezgini uygulamasını kullanarak ve Bul uygulaması ile dosyalarımızı aratarak bulabiliriz.
Disket kullanımıDisketleri genellikle bir bilgisayardan başka bir bilgisayara dosya taşımak için ve belgelerimizin yedeklerini almak için kullanırız. Disketler ve diğer bilgi saklama aygıtlarının hepsi manyetik ortamda bilgi tutarlar. Disketler taşınabilir olduğu ve daha hassas olduğu için korumak daha zordur. Disketleri taşırken ve kullanırken şu etkilerden korumak gerekir :
• Disketler manyetik ortamdan, tozdan, aşırı sıcak ve soğuktan etkilenir. Bu tür ortamlardan uzak tutulmalıdır.
• Disketin ön tarafındaki yaylı kapak elle açılıp oynanmamalıdır. Zira disketi sürücüye takınca disket sürücüsü bu kapağı açıp disketi buradan okur.
• Disketleri kırılıp bükülecek yerlerde taşımamak gerekir.
• Disketleri bir disket kutusu içinde taşımak en uygun olanıdır
Disket biçimleme : Kullanmakta olduğumuz bir disketi bazı durumlarda biçimlendirmek gerekir. Disket üzerinde bir takım dosyalar mevcut olup siz bu diskete başka şeyler yüklemek istiyorsanız disketi temizlemek ve bozukluk olup olmadığını görmek için biçimlendirme yaparsınız.
Yine kullandığımız diskette bulunan programlara virüs bulaşmış ise bunu temizlemek için de biçimlendirme yapmak gerekebilir.
Biçimlendirme işlemi disket üzerindeki tüm dosyaları siler. Bunun için biçimlendirme yapmadan önce disketteki dosyaların önemli olup olmadığına karar vermek gerekir. Eğer önemli dosyalar varsa bu dosyaların başka bir yere (sabit diske) kopyasını almak uygun olacaktır.
Disket biçimlendirmek için kullanılabilecek yol adım adım aşağıdaki gibidir :
• Disketinizi sürücüye takın. (Alt kısmındaki koruma penceresi kapalı olmalıdır)
• Masaüstünden bilgisayarım simgesini açın.
• Fare işaretini 3½ Disket A: simgesine götürüp farenin sağ tuşuna basın.
• Açılan kısayol menüsünden Biçimlendir seçeneğini tıklayın.
Yeni Bir Klasör Yaratmak
Bilgisayarınızda depoladığınız bilgileri organize edebilmek için Klasörleri kullanmalısınız. Klasörler, aynı gerçek hayatta kullandığınız dosya dolabı ve çekmecelere benzer. Yeni bir klasör yaratmak için, ilk önce klasörü yaratacağınız yeri seçmelisiniz. Bu örnekte yeni klasörümüzü Belgelerim klasörünün içinde yaratalım. Önce Belgelerim üzerine çift tıklayarak açın. Farenin sağ tuşuna basın ve menüden Yeni komutunu işaretleyin ve Klasör üzerine tıklayın. İşte yeni bir klasör daha yarattınız. Bu klasöre özel adını verelim ve Enter tuşuna basarak işlemi bitirelim. Aynı adımları takip ederek istediğiniz kadar klasör yaratabilirsiniz
Not Defteri ile çalışmak
Basit düzeyde yazı yazmak için kullanılır. Not Defterini başlatmak için, Başlat menüsüne tıklayın, Programlar'ı işaret edin. Buradan Donatılar işaret edin ve Not Defterine tıklayın. Eğer kısayolu yoksa başlat menusu çalıştıra notepad.exe yazarak da çalıştırabiliriz.
WordPad İle Çalışmak
Bilgisayar kullanımında bir belge yazmak, bir mektup yazmak, bir rapor yazmak gibi "kelime işlem" olarak adlandırılan bir işle karşılaşmak olağandır. İşte bu gereksinim için WordPad'ı kullanabilirsiniz. WordPad ile bir belgeyi yazabilir, kayıt edebilir ve eğer yazıcınız varsa bastırabilirsiniz ya da eğer Internet'e bağlı iseniz, yazdığınız yazıyı arkadaşınıza göndereceğiniz bir elektronik postaya ekleyebilirsiniz.
Bir Kısayol Oluşturmak
Sık kullandığınız bir dosyayı açmak için onun kısayolunu oluşturabilir ve her an gözünüz önünde bulundurabilirsiniz. Kısayol ya da Shortcut olarak adlandırılan masaüstü simgeleri, sık kullanılan belgelere ve uygulamalara daha hızlı ulaşmak için kullanılır.
Bir kısayola çift tıklamak, ilişkilendirilmiş uygulamayı başlatır ya da otomatik olarak belgenizi açar. Önce kısayolunu yaratmak istediğiniz dosyanızı bulun. Dosyayı seçtikten sonra, Fare ile sağ tıklayıp Kısayol Oluştur komutunu tıklayın. Ardından bu oluşturulan kısayolu sağ tıklayıp Kes komutunu çalıştıralım ve ardından masaüstünde boş bir yerdeyken sağ tıklayıp gelen menüden Yapıştır komutunu seçelim böylece kısayol oluşturulmuş olur ve isterseniz adını değiştirin.
Başka bir yol masaüstündeyken sağ tıklayıp gelen menüden Yeni -> Kısayol seçilir ve kısayol oluşturulacak dosya Gözattan seçilerek yapılır.
Kısayol yaratmanın bir diğer yolu, dosyayı farenin sağ tuşuna basarak sürüklemektir. Özel taşıma adı verilen bu işlemle dosyayı sağ tuşla sürükleyip masaüstüne bıraktığınızda bir kısayol menüsü çıkacaktır. Kısayol oluştur komutuna tıklayın. Kısayol hemen orada oluşacaktır. Yarattığımız bu kısayol sayesinde asıl dosyanın yerini değiştirmeden onu temsil eden kısayolunu masaüstüne yerleştirdik. Bu kısayollara çift tıkladığınızda kısayolunu oluşturduğunuz dosya açılacaktır.
Bir kısayol simgesini yan tarafındaki küçük ok işareti sayesinde kolayca diğer dosyalardan ayırdedebilirsiniz
Windows 98/XP de kullanılan klavye kısayol tuşları
Klavye Kısayolları Hız önemli olduğunda klavye hala en üstün araçtır. Mouse kullanarak yaptığınız eylem ve komutların hemen hemen tamamını klavyenizdeki tuş kombinasyonlarını kullanarak da yapabilirsiniz. Bu basit klavye kısayolları, istediğiniz yere mouse'unuzu tıklatarak gidebileceğinizden daha hızlı gidebilmenizi sağlar. Elinizin mouse ile klavye arasında gidip gelmesinden kaynaklanan zaman kaybı ortadan kalkacağından, çalışma sayfalarında ve benzer belgelerde daha hızlı çalışabileceksiniz.
Kullanışlı klavye kısayollarından bazılarını aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz:
İşlem Basılacak tuşlar
Kopyala CTRL+C
Kes CTRL+X
Yapıştır. CTRL+V
Geri al. CTRL+Z
Tümünü seç. CTRL+A
Kaydetmek CTRL+S
Sil. DELETE
Etkin öğeyi kapat veya etkin programdan çık. ALT+F4
Yardım Menüsünü açar F1
Seçilen öğenin adını değiştir. F2
Bir dosya veya klasör ara. F3
Belgelerimde veya Windows Gezgini'nde Adres çubuğunu göster. F4
Etkin pencereyi yenilemek F5
Bir pencerede veya masaüstünün ekran öğeleri arasında geçiş yap. F6
İmleci bir sonraki sözcüğün başına taşı. CTRL+SAĞ OK
İmleci bir önceki sözcüğün başına taşı. CTRL+SOL OK
İmleci bir sonraki paragrafın başına taşı. CTRL+AŞAĞI OK
İmleci bir önceki paragrafın başına taşı. CTRL+YUKARI OK
Açık öğeler arasında geçiş yap. ALT+TAB
Farklı Kaydet ya da Aç iletişim kutusunda bir klasör seçili ise , bir üst(önceki) klasöre geçişi sağlar BackSpace tuşu
Görev Çubuğundaki simgelerde gezinmek Windows+TAB
Çalıştır iletişim kutusunu görüntülemek Windows + R
Pencereyi simge durumuna küçültmek Windows + M
Bilgisayarım ‘ ı açmak Windows + E
Masaüstünü Görüntülemek Windows + D
Başlat Menüsünü görüntülemek Windows veya Ctrl +Esc
KLAVYE (KEYBOARD)Üzerinde birçok Tuş vardır. Bu tuşların bir kısmı kısayol tuşu olarak kullanılabilir. Kısayol tuşları Q klavyeye göre ayarlanmıştır. O yüzden F klavye de kısayol tuşlarını kullanmak biraz daha zordur. Her bir harf için bir ASCII kod , bu kodların birleştiği bir ASCII tablo vardır. Biz herhangi bir tuşa bastığımız zaman ASCII tablodan harf yada işareti tanır ve basar. Klavye bir giriş ünitesidir.Klavyede bulunan tuşların görevleri şunlardır
Klavye üzerindeki tuşları 4 kısımda inceleyebiliriz;
1. Fonksiyon tuşları: Bu tuşlar her programlama dilinde ve işletim sisteminde farklı görevler almıştır. F1 den F12 ye kadardır
2. Daktilo tuşları: Bu bölümde A ile Z arası harfler 0 ile 9 arası rakamlar !,^,” , ? vb. gibi işaret tuşları ile bazı özel tuşlar bulunur.
3. Nümerik tuşlar: Bu bölümde 0 ile 9 arası rakamların yanında bazı özel fonksiyonlar bulunur. "NUM LOCK" bir kez basıldığında ışık söner ve rakamlar yerine özel fonksiyonlar çalışır.
4. Özel tuşlar :
ÖZEL TUŞLAR:
Backspace( işaretli tuş): İmlecin bulunduğu yerden sola doğru tek tek siler.
Delete (Del): İmlecin bulunduğu yerden sağa doğru tek tek siler.
Print Screen : Ekrandaki görüntüyü yazıcıya yollar. Ayrıca ekranın resmini çekmeye yarar. Bu tuşa bastığımız zaman ekranı resmini çekip hafızaya alır. Bunu görebilmek için ise Paint programı açılır ve düzen menüsünden yapıştır seçilir.
Caps Lock: (Bu tuş açıksa klavyenin sağ üst köşesinde ışık yanar.)Işık açıkken BÜYÜK HARF yazar, kapalıyken ise küçük harf yazar.
Num Lock: (Bu tuş açıksa, klavyenin sağ üst köşesinde ışık yanar.)Bu tuş açıkken klavyenin sağ tarafında bulunan rakamları kullanabiliriz. Kapalıyken ise tuşların üzerinde bulunan özel fonksiyonlar çalışır.
Scroll Lock: Bu tuşa basıldığında imleç kilitlenir ve ekran kayar. Sadece Excel Programında kullanılır.
Pause : Bu tuşa basıldığında ekran durur.
Insert : Araya yazı yazacağı zaman kullanılan bir tuştur.
Control+Alt+Del:Aynı anda basıldığında bilgisayarın açma –kapama düğmesine basmadan hafızayı tamamen silmemizi ve bilgisayarı yeniden başlatmamızı sağlar.Ayrıca tuş kilitlenmesini de açar.
Bilgisayar açıldığında yanıp sönen göstergeye “İMLEÇ ” denir. İmleç her tuşa basıldığında sağa doğru kayar.
Home : İmleci satırın başına getirir.
End : İmleci satırın sonuna götürür.
Page up: İml
BİLGİSAYAR(2.TANIM
Kendisine verdiğimiz bilgileri istediğimizde saklayabilen, istediğimizde geri verebilen cihazabilgisayar denir. İlk bilgisayar ENIAC'tır.
Bilgisayarlar çok farklı biçimlerde karşımıza çıkabilirler. 20. yüzyılın ortalarındaki ilk bilgisayarlar büyük bir oda büyüklüğünde olup, günümüz bilgisayarlarından yüzlerce kat daha fazla güç tüketiyorlardı. 21. yüzyılın başına varıldığında ise bilgisayarlar bir kol saatine sığacak ve küçük bir pil ile çalışacak duruma geldiler. Bu kadar küçük imal edilebilmelerinin temel nedeni 1969 yılında yarı iletkenler ile çok küçük alanlara sığdırılabilen devreler yapılabilmesidir. Şu anda kullandığımız bilgisayarlar Intel'in ilk işlemci unvanına sahip olan 4004'den sonra bilgisayar teknolojisi hız kazanmıştır. Toplumumuz kişisel bilgisayarı ve onun taşınabilir eşdeğeri, dizüstü bilgisayarını, bilgi çağının simgeleri olarak tanıdılar ve bilgisayar kavramıyla özdeşleştirdiler. Günümüzde çok yaygın kullanılmaktadırlar. Bilgisayarın temel çalışma prensibi ikili sayı sistemidir. yani 0 ve 1 den ibarettir.
İstenilen yazılımı kayıt edip istenilen zamanda çalıştırabilmeleri bilgisayarları çok yönlü kılıphesap makinelerinden ayıran ana özellikleridir. Church-Turing tezi bu çok yönlülüğünmatematiksel ifadesidir ve herhangi bir bilgisayarın bir diğer bilgisayarın görevlerini yerine getirebileceğinin altını çizer. Dolayısıyla, karmaşıklıkları ne düzeyde olursa olsun, cep bilgisayarından süper bilgisayarlara kadar, bellek ve zaman sınırı olmadığı takdirde hepsi aynı görevleri yerine getirebilirler.
İlk bilgisayar 1948 yılında yapılmıştır.
Geçmişte 'bilgisayar' olarak bilinen birçok aygıt günümüz ölçütlerine göre bu tanımı hak etmemektedirler. Başlangıçta bilgisayar sözcüğü hesaplama sürecini kolaylaştıran nesnelere verilen bir ad konumundaydı. Bu ilk dönemin bilgisayar örnekleri arasında sayı boncuğu (abaküs) ve AntiKitira Makinesi (M.Ö 150-100) sayılabilir. Yüzyıllar sonra, Orta Çağ sonundaki yeni bilimsel keşifler ışığında,Avrupalı mühendisler tarafından geliştirilen bir dizi makinesel hesaplama aygıtlarının ilki ise, Wilhelm Schickard'a (1623) aittir.
Ancak, yazılımlanabilir (veya kurulabilir) olmamaları nedeniyle bu aygıtların hiçbiri günümüz bilgisayar tanımına uymamaktadır. 1801yılında Joseph Marie Jacquard'ın dokuma tezgâhındaki işlemi otomatikleştirmek adına ürettiği delikli kartlar ise bilgisayarların gelişme sürecindeki, kısıtlı da olsa, ilk yazılımlanabilme (kurulabilme) izlerinden sayılır. Kullanıcının sağladığı bu kartlar sayesinde, dokuma tezgâhı kart üzerindeki delikler ile tarif edilen çizime işleyişini uyarlayabiliyordu.
1837 yılında Charles Babbage, adını Analytical Engine (Çözümlemeli veya analitik makine) koyduğu, ilk tam yazılımlanabilir makinesel bilgisayarı kavramsallaştırıp tasarladı. Ancak parasal nedenler ve üzerindeki çalışmalarının sonlanamaması nedeniyle bu makineyi geliştirmedi.
Delikli kartların ilk büyük ölçekli kullanımı ise Herman Hollerith tarafından, 1890 yılında muhasebe işlemlerinde kullanılmak üzere tasarlanan hesap makinesidir. Hollerith'in o dönemde bağlı olduğu işletme ise sonraki yıllarda küresel bilgisayar devine dönüşecekIBM'dir. 19. yüzyılın sonlarına varıldığında, gelecek yıllarda bilişim donanım vekuramlarının gelişimine büyük katkıda bulunacak uygulayımlar (teknolojiler) ortaya çıkmaya başlamıştılar: delikli kartlar, Boole cebiri, boşluk tüpleri ve teletip aygıtları.
20. yüzyılın ilk yarısında ise, birçok bilimsel gereksinim, gittikçe karmaşıklaşan örneksel (analog) bilgisayarlar ile giderildiler. Ancak günümüz bilgisayarlarının yanılmazlık düzeyinden hâlâ uzaktılar.
1930'lar ve 1940'lar boyunca bilgisayar uygulayımı gelişmeye devam etti, ve sayısal elektronik bilgisayarın ortaya çıkışı ancak elektronik devrelerinin buluşundan (1937) sonra gerçekleşebildi. Bu dönemin önemli çalışmaları arasında aşağıdakiler sayılabilir:
- Konrad Zuse'nin "Z makineleri". Z3 (1941) ikili sayı tabanına dayalı işleyip, gerçel sayılar ile işlem yapabilen ilk makinedir. 1998 yılında Z3'ün Turing uyumlu olduğu kanıtlanmış ve böylece ilk bilgisayar unvanını edinmiştir.
- Atanasoff-Berry Bilgisayarı (1941) boşluk tüplerine dayalı olup, ikili sayı tabanının yanı sıra, sığaç tabanlı bellek donanımına sâhipti.
- İngiliz yapımı Colossus bilgisayarı (1944), kısıtlı yazılımlanabilirliğine (kurulabilirliğine) karşın, binlerce tüp kullanımının yeterince güvenilir bir sonuç verebileceğini göstermiştir. II. Dünya Savaşı'nda Alman silahlı kuvvetlerinin gizli iletişimlerini çözümlemek için kullanılmıştır.
- Harvard Mark I (1944), kısıtlı kurulabilirliğe sahip bir bilgisayar.
- ABD Ordusu tarafından geliştirilen ENIAC (1946), onluk sayı tabanına dayalı olup ilk genel kullanım amaçlı elektronik bilgisayar unvanına sahiptir.
- Ayrıca bakınız: Türkiye'de bilgisayarın geçmişi
Bilgisayar ağları
| Çevresel birimler (Giriş/çıkış) | Giriş | Fare, Klavye, Oyun çubuğu,Tarayıcı |
| Çıkış | Monitör, Yazıcı | |
| Her ikisi | Disket sürücü, Sabit disk, Optik disk | |
| Bağlantı birimleri | Kısa menzil | RS-232, SCSI, PCI, USB |
| Uzun menzil (Bilgisayar ağları) | Ethernet, ATM, FDDI |
Giriş/çıkış birimleri
Yazılım
Programlama dilleri
| Programlama dilleri listesi | Programlama dillerinin bölümsel listesi, Programlama dillerinin abecesel listesi, İngilizce tabanlı olmayan programlama dilleri |
| Çokça kullanılan Assembly dilleri | x86 |
| Çokça kullanılan Yüksek düzey diller | BASIC, Delphi, C, C++, C#, COBOL, D, Fortran, Java, Lisp, Pascal |
| Çokça kullanılan Betik dilleri | Bourne shell, JavaScript, Python, Ruby, PHP, Perl |
Kişisel Bilgisayarların Kilometre Taşları
ENIAC'ın olumsuz yanlarını saptayan geliştiricileri, daha esnek ve zarif bir çözüm üzerinde çalışıp, artık saklı yazılım mimarisi veya daha çok von Neumann mimarisi olarak tanınan tasarımı önerdiler. Bu tasarımdan ilk olarak John von Neumann (1945) yılında gerçekleştirdiği bir yayında söz etmesinden sonra, bu mimariye dayalı olarak geliştirilen bilgisayarlardan ilkiİngiltere'de tamamlandı (SSEM). Aynı mimariye bir yıl sonra kavuşan ENIAC'a ise EDVAC adı verildi.
Günümüz bilgisayarlarının neredeyse tamamının bu mimariye uyumlu duruma gelmesi ile bilgisayar sözcüğünün tanımı olarak da kullanılmaktadır. Dolayısıyla bu tanıma göre geçmişteki aygıtlar bilgisayar olarak sayılmasalar da, tarihsel bağlamda yine de o biçimde anılmaktadırlar. Her ne kadar 1940'lardan bu yana bilgisayar uygulayımı köklü değişiklikler geçirmiş olsa da, çoğunluğu von Neumann mimarisine sadık kalmıştır.
Boşluk tüpüne dayalı bilgisayarlar 1950'ler boyunca kullanımda kaldıktan sonra, 1960'larda daha hızlı ve ucuz olan geçirgeç (transistör) tabanlı bilgisayarlar yaygınlık kazandı. Bu etkenlerin sonucunda bilgisayarların daha önce görülmemiş bir düzeyde toplu üretimine geçirildi. 1970'lere varıldığında tümleşik devre uygulayımı ve Intel 4004 gibi mikroişlemcilerin geliştirilmesi sayesinde bir kez daha büyük bir başarım ve güvenilirlik artışının yanı sıra, maliyet düşüşü de yaşandı. 1980'lerde artık bilgisayarlar, çamaşır makinesi gibi günlük hayat kullanımındaki birçok makinesel aygıtın denetleyici donanımlarındaki yerlerini almaya başlamışlardı. Yine aynı dönemde, kişisel bilgisayarlar yaygınlık kazanıyorlardı. Son olarak 1990'lardaki Internet'in gelişimi ile de bilgisayarlar televizyon ve telefon gibi alışılmış birer aygıt hâline gelmişlerdir.
Von Neumann mimarisine göre bilgisayarlar başlıca dört bileşenden oluşurlar bilgisayarda aritmetik mantık vardır.Bir bilgisayarın belleği, sayılar içeren bir hücreler bütünü olarak düşünülebilir. Her hücreye yazılabilir ve içeriği okunabilir. Her hücrenin kendisine özel bir adresi vardır. Bir komut örneğin 34 sayılı hücrenin içeriğini 5.689 sayılı hücreyle toplayıp 78. hücreye yerleştirmekolabilir. İçerdikleri sayılar herhangi bir şey olabilir, sayı, komut, adres, harf, vb. İçeriğinin doğasını ancak onu kullanan yazılım belirler. Günümüz bilgisayarlarının çoğunluğu veriyi kaydetmek için ikili sayıları kullanır ve her hücre 8 bit (yani bir bayt) içerebilir.
Dolayısıyla bir bayt 255 farklı sayıyı ifade edebilir, bunlar ancak 0 dan 255'e veya -128 den +127'ye olabilirler. Yan yana yerleşmiş birden fazla bayt kullanıldığında ise (genelde 2, 4 veya 8) çok daha büyük sayıların kaydedilmesi mümkün olur. Çağımız bilgisayarlarının bellekleri milyarlarca bayt içermektedirler.
Bilgisayarlarda üç adet bellek türü bulunur. İşlemci içerisinde yer alanyazmaçlar, son derece hızlı ancak çok sınırlı sığaya sahiptirler. İşlemcinin çok daha yavaş olan ana belleğe olan erişim gereksinimini gidermek için kullanılırlar. Ana bellek ise Rastgele erişimli bellek (REB veya RAM, Random Access Memory) ve Salt okunur bellek (SOB veya ROM, Read Only Memory) olmak üzere ikiye ayrılır. RAM'e istenildiği zaman yazılabilir ve içeriği ancak güç sürdüğü sürece korunur. ROM'sa sadece okunabilen ve önceden yerleştirilmiş bilgiler içerir. Bu içeriği güçten bağımsız olarak korur. Örneğin herhangi bir veri veya komut RAM'da bulunurken, bilgisayar donanımınıdüzenleyen BIOS ROM'da yer alır.
Son bir bellek alt türü ise önbellektir (cache memory). İşlemci içerisinde yer alır ve yazmaçlardan büyük sığaya sahip olmanın yanı sıra ana bellekten de hızlıdır.
G/Ç bir bilgisayarın dış dünyadan veri alışverişinde bulunmak için kullandığı araçtır. Yaygın olarak kullanılan giriş birimleri arasında klavye ve fare, çıkış için ise ekran (veya görüntüleyici,monitör) ve yazıcı sayılabilir. Sabit ve optik diskler ise her iki görevi de üstlenirler.Bilgisayarlar 1950`lerden beri çoklu ortamlar arasında bilgi koordinasyonu kurmak amacıyla kullanıldı. ABD ordusunun (SAGE) sistemi bu tür sistemlerin geniş kapsamlı ilk örneğiydi ve bu sistem (Sabre) gibi birçok özel amaçlı ticari sisteme öncülük etti. 1970'lerde ABD'li mühendisler ordu içerisinde yürütülen bir tasarı çerçevesinde bilgisayarları birbirleri ile bağlayıp (ARPANET), günümüzde bilgisayar ağı olarak bilinen yapının temellerini attılar. Zaman içerisinde bu bilgisayar ağı, ordu ve akademik birimler ile de sınırlı kalmayıp genişledi ve bugün milyonlarca bilgisayar içeriden Bilgisunar (İnternet veya Genel ağ) oluştu. 1990'lara gelindiğinde ise, İsviçre'nin CERNaraştırma merkezinde geliştirilen Küresel ağ (World Wide Web, WWW) adlı iletişim kuralları, e-posta gibi uygulamalar ve ethernet gibi ucuz donanımsal çözümler ile bilgisayar ağları yaygınlık kazandılar.
DONANIM
Donanım kavramı bir bilgisayarın tüm dokunulabilir bileşenlerini kapsar.
Giriş/çıkış, bilgi işlem dizgesinin değişik işlevsel birimleri (alt sistemleri) arasındaki iletişimi veya bu arayüzlere doğrudan bilgi sinyallerini göndermeyi sağlar.
Girişler, değişik birimlerden alınan sinyallerdir. Çıkışlar ise bu birimlere gönderilen sinyallerdir. I/O aygıtları bir kullanıcı (veya başka sistemler) tarafından bilgisayar ile bağlantı kurabilmek için kullanılır. Örnek olarak, klavye ve fare bilgisayarın giriş aygıtlarıdır. Ekran ve yazıcı ise bilgisayarın çıkış aygıtlarıdır. Değişik aygıtlar bilgisayar ile bağlantı gerçekleştirebilmeleri için giriş ve çıkış sinyallerini kullanırlar. Modem ve bağlantı kartları örnek olabilir.
Klavye ve fare kullanıcıların fiziksel hareketlerini giriş olarak alırlar ve bu fiziksel hareketleri bilgisayarların anlayabileceği düzeye getirirler. Çıkış birimleri ise (yazıcı, ekran gibi) giriş sinyali olarak bilgisayarın ürettiği çıkış sinyallerini alırlar ve bu sinyalleri kullanıcıların görebileceği ve okuyabileceği çıktılara çevirirler.
Bilgisayar mimarisinde merkezi işlem birimi (CPU) ve ana bellek bilgisayarın kalbini oluşturmaktadır. Çünkü bellek kendi talimatları ile merkezî işlem birimindeki verileri doğrudan okuyabilir ve merkezi işlem birimine doğrudan veri yazabilir. Örnek olarak, bir disket sürücüsü I/O sinyallerini dikkate alır. Merkezi işlem biriminin I/O yöntemlerini sağlaması alt düzey bilgisayar programlamacılığında aygıt sürücülerinin tamamlanmasına yardımcı olur.
YAZILIM
Üst düzey işletim sistemleri ve üst düzey programlamacılık ideal I/O kavramlarını ve temel öğeleri ayırt ederek çalıştırmaya olanak sağlamaktadır. Örneğin C programlama dili yazılımların I/O'larını düzenlemek için içerisinde fonksiyonlar bulundurmaktadır. Bu fonksiyonlar dosyalardan veri okunmasını ve bu dosyaların içerisine veri yazılmasını sağlar.
Yazılım kavramı bilgisayardaki özdek (maddi) olmayan tüm bileşenleri tanımlar: yazılımlar, iletişim kuralları ve veriler hepsi yazılımdır.
| 1950-1970 | Büyük kurumlarda anaçatı bilgisayarlar kullanılıyordu. |
| 1971 | Yonganın geliştirilmesiyle bilgisayarlar çok küçük hâle geldi. Kişisel kullanıma yönelik ilk bilgisayar satıldı. Kendi monitörüyoktu, televizyon ekranını kullanıyordu. |
| 1975 | Bir ekranı ve klavyesi takılı olan ilk bilgisayar satıldı. Bilgisayara "Uzay Yolu" adlı televizyon dizisindeki bir gezegenden esinlenilerek Altair adı verilmişti. |
| 1977 | Tamamı birleştirilmiş, ekranı ve klavyesi bulunan, kullanıma hazır halde ilk bilgisayar üretildi. |
| 1981 | Bir ABD şirketi olan IBM, ilk kişisel bilgisayarı üretir. Kısa süre sonra diğer şirketler, IBM gibi kendi bilgisayarlarını tasarlar. |
| 1983 | Apple, faresi olan bir bilgisayar olan Macintosh'u üretir. Bilgisayar çizgeleri (grafik) kullanılmaya başlanır. |
| 1986 | Microsoft şirketi Windows 1.0'ı piyasaya sürer. |
| 1992 | Linus Torvalds, Linux 1.0'ı duyurur. |
| 1997 | Avuçiçi bilgisayarlar piyasaya yeni yeni çıkar. |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder